به گزارش مشرق، بچه که بودیم آسمان پر از ستاره های درشت بود. بزرگ شدیم آسمان بی ستاره شد. روی ستاره ها را فقط وقتی می دیدیم که به روستایی پرت و دورافتاده سفر می کردیم؛ ستاره هایی که قد مشت آدم توی آسمان جاخوش کرده و برق می زدند. شهرها و روستاهای زیادی به «آلودگی نوری» دچار شده اند. ستاره ها وقتی بهتر دیده می شوند که نور زمین کمتر از آسمان باشد. حالا که شب زمین را با برق به اندازه روز آسمان روشن کرده ایم از دیدن ستاره ها محرومیم. مصرف زیاد برق اما فقط ستاره ها را از ما ندزدیده، حالا حتی همان برق را هم از ما دزدیده! مدتی است تامین برق موردنیاز کشور سخت شده و با خاموشی  روبه رو شده ایم. می گویند تنها چاره، مصرف بهینه است. اگر این مسیر را درست و با اراده پیش برویم، بگذاریم شب زمین شب بماند و روزش روز، هم ستاره ها بهتر دیده می شوند هم خاموشی را تجربه نخواهیم کرد به خصوص در فصل سرد سال. به خصوص حالا که بیشتر خانه ها با پکیج ها گرم می شود و رفتن برق یعنی حمام سرد، خانه سرد و ساعت ها رکود در ریتم طبیعی زندگی مان.

ویدئوچک از زندگی خودمان

بد نیست تقاضای یک ویدئوچک از زندگی خودمان بدهیم. منصف باشیم و ببینیم در یک ۲۴ساعت کدام رفتارهای پرمصرف از ما سرزده است؟ حالا حساب کنیم اگر در محله ما صد خانواده وجود دارد، انرژی هایی که بر اثر کم توجهی و پرمصرفی ما فقط در همین محله از دست رفته را محاسبه کنیم. حتی اگر چیز زیادی از واحد مصرف برق و الکتریسیته نمی دانیم، می توانیم عددهای فرضی اختصاص بدهیم. برای مثال به ازای هر لامپی که مازاد روشن بوده عدد ۱۰ و آن را در مدت میانگین روشن ماندن بی دلیل ضرب کنیم برای مثال ۳ ساعت. حالا فرض کنیم در یک شبانه روز در هر خانه ۲ لامپ با این مدت میانگین روشن مانده است، نتیجه می شود ۶۰. حالا این عدد را به محله مان تعمیم دهیم نتیجه می شود ۶ هزار برای یک شبانه روز. برای جاروبرقی، ماشین لباسشویی و بقیه لوازم برقی هم محاسبه کنیم. حالا اگر برای این اعداد معادل مالی در نظر بگیریم طبق آن محاسبات کاملاً فرضی، متوجه خواهیم شد هر روز در محله کوچک و خانه های هر یک از ما چقدر پول و انرژی هدر می رود؟ این محاسبات ریاضی شاید شیوه خوبی باشد اگر در خانه فردی هست که برای صرفه جویی دقت نمی کند یا بچه های بازیگوش قانع شوند که درک کنند وقتی یک لامپ را خاموش نمی‌کنند گویی اسکناس خود را دور می اندازند.

مصرف برق و دوش گرفتن

بچه ها از تحت نظارت بودن فراری هستند و برای نظارت کردن مشتاق. حالا با این نکته چطور می توان برای بهینه کردن مصرف برق در خانه از آن ها کمک گرفت؟ با کمک بچه ها فهرستی از لحظه هایی که برق در خانه مان هدر می رود تهیه کنیم. شیطنت در ذات بچه هاست؛ عیبی ندارد اگر چند مورد اول فهرست، مچ گیری باشد و درباره اسراف های ما بنویسند. انتهای فهرست اما حتماً نوبت به خودشان هم می رسد. حال با همفکری چاره پیدا کنیم. خلاق و دقیق باشیم، کاهش مصرف برق فقط خاموش کردن لامپ اضافه نیست. این روزها بیشتر خانه های نوساز از پکیج استفاده می کنند بنابراین تأمین آب گرم هم به برق گره خورده. وقتی شیر آب گرم در آشپزخانه بی رویه باز است هم برق هدر رفته هم آب. بچه ها شاید به زحمت به حمام می روند اما همین که پایشان به حمام می رسد درگیر آب بازی می شوند تا استحمام. این ماجرا به نحوی دیگر در بزرگسالان هم صادق است. کرونا، مشکلات اقتصادی، محدودیت برای تفریح و سفر، استرس هایی در ما انباشته کرده که دوش گرفتن این تنش ها را تا حدی کم می کند. لازم نیست حتما دوش باز بماند. یک تشت کوچک کنارمان باشد، کافی است. آب گرم را با کاسه حمام برداریم، آرام روی بدنمان بریزیم. قدیم این رسم در حمام های عمومی هم مرسوم بود. حتی وقتی فرد جدیدی وارد حمام می شد. یک کاسه آب گرم از حوض بر می داشت به نشانه عافیت، آرزوی سلامت و نوعدوستی روی دوش فرد قبلی می ریخت.

برقی ترین قسمت خانه ها

برای تهیه فهرست کاهش مصرف برق اگر از مردان خانواده بخواهیم ما را راهنمایی کنند به نکته های جالبی خواهیم رسید. دقت فنی آقایان از خانم ها معمولاٌ بیشتر است. ما خانم ها در چیدمان خانه معمولاً به زیبایی خانه بیشتر فکر می کنیم. آشپزخانه قلب مصرف برق در خانه هاست. حدود۷۰درصد مصرف برق خانگی به این گوشه از خانه اختصاص دارد. اگر فرض کنیم تمام لوازم برقی آشپزخانه از نوع درجه انرژی A باشند باز هم با اتلاف انرژی روبه رو می شویم که بی ربط به کوچک بودن متراژ خانه ها نیست. متاسفانه دکوراسیون خانه ها چندان در خدمت اصول ایمنی، آسایش و اقتصاد خانواده نیست و زرق و برق در صدر اصول آن ایستاده است. هرچه چیدمان لوکس تر به نظر بیاید بیشتر مورد استقبال قرار می گیرد.

در یک آشپزخانه ۲۰ متری یا حتی کوچکتر، صاحبخانه از کوچک بودن فضا گله می کند. یخچال، ماشین لباسشویی و ظرفشویی به دیوار چسبانده می شود تا با عرض کابینت ها همخوانی داشته باشد و دست و پاگیر نباشد. در صورتی فاصله بین دیوار و این وسایل باید دست کم ۵ سانتی متر و بیشتر باشد تا تهویه به خوبی انجام شود و به موتور فشار نیاید.

آماده به کار ماندن، ممنوع!

یکی دیگر از نکات کاهش مصرف برق، وسایلی است که دوشاخه آن مدام در پریز برق می ماند. شارژرها، لوازم برقی که دوشاخه آن در برق مانده یا در حالت آماده به کار یا استندبای قرار دارند تا ۱۱ درصد «مصرف خاموش» برق دارند. این عدد کوچکی نیست و در یک ماه نه تنها هزینه قابل توجهی به قبض برق ما اضافه می کند بلکه منابع انرژی کشور هم هدر می رود. فرض کنید در خانواده ایرانی هر روز ۱۱ درصد مصرف شبانه روز برق تنها به همین دلیل هدر برود. به عددی باور نکردنی می رسیم. خودداری از قرار دادن وسیله برقی در حالت استندبای یا آماده به کار، کشیدن سیم ها از پریز و اتصال آن ها فقط در مواقعی که لازم داریم همچنین استفاده از سه راهی و خاموش کردن کلید آن. استفاده از محافظ برق. محافظ ها کمک می کنند هم از نوسانات برق باخبر شویم هم عمر لوازم برقی بیشتر شود.

دو و نیم برابر مصرف جهانی

مصرف سالانه برق ما ایرانیان در بخش خانگی، دو و نیم برابر میانگین مصرف جهانی است. حتی با وجود اینکه زندگی ما نسبت به مردم بعضی کشورها که زندگی کاملاً صنعتی دارند، سنتی تر است. این هم به الگوهای مصرف بر می گردد هم اتلاف انرژی برق. چندسال است در زمینه جایگزینی اقلام پرمصرف، قدم های خوبی در هر خانه برداشته ایم برای مثال جایگزین شدن لامپ های کم مصرف با لامپ های قدیمی. امروزه در دنیا هنر-صنعت نورپردازی در بخش خانگی استفاده از لامپ های «دکوراتیو کم مصرف» را توصیه می کند. نور این لامپ ها معمولاً تلفیقی از زنگ زرد و سفید است نه مثل نور لامپ های قدیمی، زردِ کدر نه مانند تک نورِ سفید خیره کننده. آرامش و دلپذیری بیشتری به محیط اطراف می دهد چشم ها هم کمتر خسته می شود. این لامپ ها ۸ برابر لامپ های هالوژنی بازدهی نوری دارند. بیشتر عمر و برق کمتری مصرف می کنند.

ساعت های سود و زیان ما

بیشتر ما درباره ساعات اوج یا «پیک» مصرف شنیده ایم اما ساعت «کف» یا «حداقل» مصرف هم معمولاً از دید ما دور می ماند. ساعت اوج مصرف روز، ۱۲ تا ۱۶ و شب ۱۹ تا ۲۳ است. برق بهای این ساعات هم دو و نیم برابر بقیه ساعات محاسبه می شود. از طرفی نرخ برق در ساعات حداقل مصرف یعنی ساعت ۲۳شب تا ۷ صبح، یک چهارم میانگین ساعات دیگر محاسبه می شود. سایر زمان ها هم الگوی مصرف عادی است. بنابراین می توان کارها را با این ساعت ها هماهنگ کرد.

پل و عایق آلومینیومی گرما

اگر خانه ما هم با برق؛ استفاده از پکیج ها گرم می شود دانستن یک نکته کمک می کند، خانه هایمان با درجه پایین تر پکیج گرم شود. بعضی عادت داریم لباس های نم را روی پکیج خشک یا روی آن را با یک تکه پارچه نازک بپوشانیم. این کار گرمای آن را هدر می دهد. بهترین کار برای افزایش راندمان کاری پکیج ها و شوفاژها، استفاده از یک تکه فویل پشت آن هاست. با گرم شدن آلومینیوم، «بازتاب گرمایی» ایجاد می شود و گرما به جای ذخیره در دیوار به محیط بر می گردد. یک کار ساده دیگر هم ایجاد پل گرما با کمی فویل است. مقداری ورق آلومینیومی نازک را به حالت قایقی یا پل در بیاوریم روی دهانه پکیج بگذاریم. فاصله قوس فویل تا دهانه پکیج بین ۵ تا ۷ سانتی متر باشد. گرما سبک و سرما سنگین است با این تغییر کوچک، گرما به فویل می خورد و بر می گردد پایین. هوای خانه گرم و مطبوع تر می شود.

صرفه جویان پیروز باشید...

قانون «قدم و روشنایی» را اجرا کنیم. عادت کنیم شب ها یا ساعات کم نور روز هر وقت پا به اتاق یا هر قسمت از خانه می گذاریم، برق را روشن کنیم. هر وقت پا از آن بیرون می گذاریم، لامپ را خاموش کنیم. اگر فردی در خانه وجود دارد که نسبت به این موضوع کم دقت است به جای اینکه مدام بعد از او خودمان برق را خاموش کنیم، او را تشویق کنیم تا برگردد و برق را خاموش کند. بعضی می گویند تذکر برای خاموش کردن برق، بیهوده باز نگه نداشتن در یخچال یا ... در خانه آن ها معمولاً به بحث و اوقات تلخی ختم می شود. در صورتی که از همین تذکرها می توان با یک شیوه مناسب برای افزایش «روحیه خانواده» استفاده کرد. اگر کسی لامپ را خاموش کرد، برایش دست بزنیم برای مثال خیلی خلاصه با حالت طنز و کمی تغییر شعرهایی که برای پیروزی قهرمانان خوانده می شود، بخوانیم: «صرفه جویان پیروز باشید...» با همین کار ساده، هم او تشویق می شود هم فضای خانه با نشاط.

تلویزیون می شنویم، نمی بینیم!

یکی از به اصطلاح خوره های برق در خانه اغلب ما ایرانی ها، «تلویزیون بدون بیننده» است. به این معنی که ما معمولاً عادت داریم، صبح به محض اینکه از خواب بیدار می شویم تلویزیون را روشن کنیم. نهایتاً چند دقیقه ای سرگرم می شویم و تماشا می کنیم. بعد می رویم سراغ کارهای خودمان. بعضی از ما هم متاسفانه عادت داریم، تلویزیون روشن باشد و صدای آن را بشنویم. در واقع تلویزیون بشنویم نه اینکه ببینیم! عادتی که هر ماه رقم قبض برق ما را سنگین می کند. می توان شیوه های دیگر و مشابه با مصرف برق کمتر جایگزین این شیوه کرد. برای مثال می توان پادکست گوش داد، داستان های کوتاه، موسیقی، رادیو. حتی می توان شبکه تلویزیونی و برنامه مورد علاقه مان را روی موج رادیو پیدا کنیم. بسیاری از گوشی ها رادیو دارند. می توان یک دستگاه رادیو کوچک هم خرید.

کاهش مصرف برق با خورشید

در استفاده از وسایل برقی باید برنامه داشته باشیم. این دو فایده مهم دارم اول عمر مفید دستگاه ها حفظ و بیشتر می شود. دوم اینکه ما با برنامه ریزی بیشتر و بهره وری بهتر زندگی می کنیم. اگر قرار است آشپزی کنیم یا وسایلی را از یخچال برداریم یا به آن برگردانیم، یکباره این کار را انجام دهیم. نه اینکه چند بار بی هدف باز و بسته اش کنیم.

لباسشویی را هربار با ظرفیت کامل استفاده کنیم. برای استفاده از لب تاب و تلفن همراه هم دقیقاً همین طور باشیم. چارت اصلی کار را قبلاً مشخص بعد روشن و استفاده کنیم. استفاده از چراغ مطالعه شارژی و باطری خور، جارودستی شارژی و پلاستیکی هم حسابی در مصرف برق صرفه جویی می کند و دفعات استفاده از جاروبرقی را کاهش می دهد.

بعضی انواع ساعت، چراغ مطالعه و لوازم خانگی دستی وجود دارد که با نور خورشید شارژ می شود. اگر در خانه ای زندگی می کنیم که بنابه دلایلی برای احساس امنیت بیشتر ساختمان ناچار هستیم حتماً یک لامپ را  در طول شب روشن نگه داریم در زمان کف مصرف؛ ساعت ۲۳ تا ۷ صبح روشن کنیم. نکته بعد، استفاده از لامپ هایی است که سازه خورشیدی دارد. یعنی برق آن از طریق ذخیره نور خورشید تامین می شود. البته این موهبتی نیست که فقط ما باید از آن استفاده کنیم. امروز در دنیا کشورهایی که مثل ما منابع غنی ندارند برای خودکفایی در تامین انرژی و استفاده از انرژی تجدیدپذیر از انرژی خورشیدی برای گرمایش و روشنایی خانه ها و معابر استفاده می کنند. انرژی مفیدی که متاسفانه در کشور ما چندان برنامه ریزی خوبی برای استفاده از آن نشده است. این موضوع دقت و همت مسئولان را می طلبد. با همین صرفه جویی های ساده، دوباره خورشید و ستارگان راهشان را به زندگی های ما پیدا می کنند.